شیوه درست فرزند پروری توسط والدین

کودکان، نسل فردای ما و آینده‌سازان این سرزمین هستند. روان‌شناسان معتقدند شخصیت یک بزرگسال تا حد زیادی به آنچه که در کودکی و نوجوانی از وی ساخته شده است، بستگی دارد. کودکان شاد، با اعتماد به نفس بالا، مستقل و قوی قطعاً در آینده نیز موفق خواهند بود و به همین دلیل پدر و مادر با به کارگیری شیوه درست فرزند پروری در موفقیت‎های آینده فرزندان‎شان سهیم خواهند بود. شما تا چه حد از اهمیت تربیت صحیح فرزندان آگاه هستید؟ آیا روش‎های مؤثر برای آن را می‎دانید؟

فرزند پروری را باید از چه زمانی شروع کرد؟

این موضوع سؤال بسیاری از خانواده‎ها است. متأسفانه اغلب آنان سنین پایین کودکان را در تربیت و رشد آن‌ها نادیده می‎گیرند و تصور می‎کنند همین که فرزندشان غذای مناسب بخورد، لباس مناسب بپوشد قد و وزن نرمال داشته باشد و نهایتاً دچار بیش‎فعالی و یا اختلالات دیگری نباشد، کفایت می‌کند و با وجود آنکه حتی در بسیاری موارد رفتارهای غلطی مثل پرخاش‎گری، لجبازی، بداخلاقی، کمبود اعتماد به نفس و مشکلاتی از این دست را در فرزند خود مشاهده می‎کنند، آن را نادیده می‎گیرند و معتقدند زمان آنها را حل خواهد کرد.

ممکن است شما هم جملاتی مثل «بچه است بزرگ بشه خوب می‌شه»، «یه مدرسه سخت‌گیر که بره دست از این کارا برمی‌داره»، «چند جلسه روان‎شناس ببرمش رفتارش درست می‌شه» و شبیه این جملات را از بسیاری از والدین شنیده باشید. متأسفانه این افراد از نقش خود در آموزش و تربیت فرزندشان غافل هستند.

روان ‌شناسان کودک معتقدند انسان‌ها از همان ابتدای تولد همه آن‌چه در اطراف‌شان می‌گذرد را درک می‌کنند. آن‌ها از حدود دوازده ماهگی رفتارهای حل مسئله از خود نشان می‌دهند و در حدود هجده ماهگی از همه حواس پنج‌گانه برای تصمیم‌گیری‌های خود استفاده می‌کند. همین مسئله نشان می‌دهد که رشد جسمی، ذهنی، اجتماعی و عاطفی کودکان تقریباً همزمان با یکدیگر اتفاق می‌افتد و عدم اهمیت به هر کدام از انواع رشدها می‌تواند برای کودک آسیب‎رسان باشد.

روح و ذهن یک کودک همانند یک نهال کوچک و انعطاف‌پذیر به هر شکلی که در بیاید همان حالت را به خود خواهد گرفت و هر چیزی که به او آموخته می‌شود، می‌تواند در وجود او نهادینه شود. اما همان‌طور که نهال به هر میزان که بزرگ‎تر و تنومندتر بشود، شکل دادن به آن دشوارتر خواهد بود، هر چه سن کودک بالاتر برود، تربیت آن نیز مشکل‎تر می‌شود.  

علاوه‌بر مسائل روانشناسی، در آموزه‎های دینی نیز تأکید فراوانی بر آموزش کودکان و به کارگیری شیوه درست فرزند پروری توسط والدین در سنین قبل از شروع آموختن علم وجود دارد. در اسلام رشد و تربیت فرزند به سه دوره هفت ساله از تولد او تقسیم می‌شود که همین مسئله لزوم اهمیت به سال‎های اول زندگی فرزند را مشخص می‌کند. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «فرزندت را تا شش سالگی نزد خود نگاه‌دار و پس از آن برای آموزش به مربی بسپار». این سخن نیز گواهی بر اهمیت نقش پدر و مادر در تربیت فرزند قبل در سنین کودکی است.

آموزش فرزند پروری صحیح شامل چه مواردی می‌شود؟

اولاً برای آنکه بتوانید فرزند خود را به شیوه صحیح تربیت کنید باید چند نکته را در نظر بگیرید. اینکه فرزند شما در چه سنی قرار دارد، آیا دچار بیماری خاصی هست یا خیر؟ آیا تنش روحی یا شرایط غیرمعمولی را پشت سر می‌گذارد؟ آیا خودتان به عنوان اولیای کودک از سلامت روان برخوردار هستید؟ پس از بررسی همه این موارد حالا می‌توانید برای تربیت صحیح فرزند خود اقدام کنید.

فرقی نمی‌کند که شما از کدام یک از شیوه‎های فرزند پروری استفاده خواهید کرد. ما در این مقاله قصد نداریم که یک روش تربیتی از دیدگاه روانشناسان برای شما تجویز کنیم. انتخاب با خودتان است. اما اگر در تربیت کودک شما مواردی را که خواهیم گفت رعایت نمی‌شود پس لازم است تا شیوه آن را تغییر دهید.

• مقتدر باشید اما مستبد نه

بسیاری از والدین تصور می‌کنند که پذیرش بی چون و چرای خواسته آن‎ها توسط فرزندشان و انجام آنچه که آنان می‌خواهند در تربیت کودک و نوجوان آنها مؤثر است. هرگونه بحث و صحبت در مورد قوانین ممنوع است و هرگونه رفتاری خارج از این چارچوب با انواع تنبیه‎ها مواجه می‌شود. واقعیت این است که این نوع تربیت تنها از کودک یک شخص ترسو، گاهاً لجباز و با اعتماد به‎ نفس پایین خواهد ساخت.

در مقابل این نوع رفتار، رفتار مقتدرانه قرار دارد که یکی از بهترین روش‎های تربیتی است. تصور کنید که در مورد موضوعی با فرزندتان صحبت می‌کنید و قوانینی را برای رفتار او وضع می‌کنید. شما در عین حال که به او تا حدی استقلال داده‎اید، اما از مواضع خود نیز کوتاه نیامده‌اید و در صورت بروز خطا از طرف کودک، این اشتباه را با شیوه صحیح مدیریت و به او گوشزد می‌کنید. والدین مقتدر معمولاً فرزندانی قوی، انعطاف‌پذیر، مستقل و دارای روابط اجتماعی بهتر دارند.

• تنبیه اصولی را فراموش نکنید

تنبیه یکی از ابزارهای شیوه درست فرزند پروری فرزندان به شمار می‌رود و به کودک می‌فهماند که رفتارهای اشتباه بهایی دارد که باید آن را بپردازد. اما رعایت نکاتی برای آن ضروری است. کودک باید کاملاً متوجه بشود که این تنبیه به علت کدام رفتار است و روش صحیح چه بوده است؟ از طرفی تنبیه به هیچ عنوان نباید بدنی باشد چرا که آثار نامناسبی بر سلامت جسم و روح کودک خواهد گذاشت.

• اعتماد فرزندتان را جلب کنید

ایجاد صمیمیت یکی از راه‌های افزایش اعتماد فرزند است. سعی کنید با فرزند خود دوست باشید. والدینی که زمان بیشتری با فرزندان‌شان می‌گذرانند، با آنها صحبت می‌کنند، اجازه می‌دهند آنها احساساتشان را بروز بدهند، به گردش می‌روند و حرفهایشان را می‌شنوند، بیشتر مورد اعتماد فرزندان قرار می‌گیرند و همین موضوع باعث تمرکز بیشتر والدین بر تربیت فرزندان است و علاوه‌بر آن، کودکان نیز با آنها صمیمی می‌شوند و مشکلاتشان را با خانواده در میان می‌گذارند.

• در مورد مسائل مربوط به فرزند خود بی‌توجه نباشید

بررسی وضعیت آموزشی فرزندتان و همراهی با او، ارتباط و گفتگو با مربیان آموزشی، شناخت دوستان و نزدیکان او، به شرطی که به سمت رفتار افراطی نرود و باعث آزار فرزندتان نشود، می‌تواند در فرزند پروری صحیح به شما کمک کند. فرزندانی که والدین آنها پیگیر مسائل آموزشی هستند، معمولاً موفق‎تر خواهند بود.

• به فرزندتان مسئولیت بدهید

مسئولیت‎پذیری یکی از ویژگی‎های شخصیتی است که بدون شک از سال‎های ابتدایی زندگی شکل می‌گیرد. کودکانی که مسئولیت‎های مختلف را برعهده می‌گیرند، قدرتمندتر و با اعتماد بنفس بیشتری نسبت به سایرین هستند. البته نباید کودک اجباری برای این کارها احساس کند بلکه نکته مهم لذت ‎بردن او و یادگیری یک رفتار با تأثیر مثبت بر دنیای خودش است.

مرتب‎ کردن اسباب‎بازی‎ها، انجام کارهای شخصی خود، جبران اشتباهات و کمک به دیگران از جمله فعالیت‎هایی است که کودک می‌تواند با حمایت والدین و یا به تنهایی آن را انجام دهد.

• به کودکتان آموزش دهید چگونه نه بگوید

نه گفتن یک مهارت مهم است که بسیاری از بزرگسالان در انجام آن دچار مشکل هستند. کودکان و نوجوانانی که می‌آموزند چگونه در مقابل پیشنهادهای نامناسب بایستند و نه بگویند در آینده شخصیت قوی‌تری خواهند داشت. برای آموزش این مهارت بهتر است اولاً زورگویی و اطاعت بی‌چون و چرا از فرزندتان را کنار بگذارید. در مورد موقعیت‌هایی که دوست داشته است به آن‌ها نه بگوید یا لازم است که بگوید با او صحبت کنید و بهترین شیوه نه گفتن را به کمک یکدیگر پیدا کنید. فراموش نکنید که اگر قرار است نه گفتن را به فرزندتان بیاموزید لازم است خودتان نیز گاهی در برابر خواسته‌های نابه‎جای او بایستید.

• فرزندتان را کتاب‌خوان کنید

تحقیقات نشان داده است کودکانی که در سال‌های پیش از مدرسه با کتاب ارتباط خوبی دارند، علاوه‌بر آنکه در یادگیری دروس بهتر عمل می‌کنند، در بزرگ‎سالی نیز دست از سر کتاب بر نخواهند داشت. البته علاقمند کردن کودکان به خواندن کتاب آسان نیست، چرا که شیوه غلط این کار ممکن است نتیجه معکوس بدهد. اولاً نباید برای خواندن کتاب قوانین سختگیرانه اعمال کرد و یا به اجبار به فرزندتان تحمیل کنید. سعی کنید در سنین پایین‌تر از کتاب‌های شعر و قصه‌های تصویری استفاده کنید و با بزرگ‌تر شدن او و شناخت علایقش از آن‌ها در انتخاب کتاب استفاده کنید.

• به استعداد کودک اهمیت بدهید

همه کودکان ممکن است علاقه یا استعداد خاصی هنری، موسیقیایی، ادبی، زبان، ریاضیات و غیره از خود بروز بدهند. کارشناسان معتقدند استعدادیابی، شناخت علاقمندی‌های کودکان و هدایت به سمت آن‌ها برای ساخت مسیر زندگی است و والدین بهترین افراد برای این کار هستند. شناخت فرزندتان و ارزش قائل شدن برای استعدادهای او علاوه‌بر افزایش اعتماد به نفس می‌تواند در آینده او را به سمت شغلی که به آن علاقمند است، سوق دهد و این موضوع در افزایش کیفیت زندگی کودک شما در آینده مؤثر خواهد بود.

• فرزندتان را سرزنش نکنید

«تو که باز خرابکاری کردی»، «چرا وقتی مهمان داشتیم اون رفتارو کردی؟»، «چرا مربی مهدت ازت راضی نیست؟»، «چرا نمره‌ات کم شده؟» این جملات تحقیرآمیز و سرزنش کننده نه تنها رابطه فرزندان با والدین را تخریب خواهد کرد، بلکه زمینه‌ساز بروز رفتارهای خشونت آمیز، ایجاد شخصیت ضعیف، بدون اعتماد بنفس، افسردگی و آسیب‌پذیری در مقابل مشکلات اجتماعی خواهد شد.

به جای برخورد سرزنش آمیز بهتر است در مورد اتفاقات مختلف با فرزندتان صحبت کنید و با جملات محبت آمیز و حس اطمینان و امنیتی که به او می‌دهید، مشکل پیش آمده را حل و فصل کنید.

• مدیریت اقتصادی را به کودکان بیاموزید

شاید بسیاری از والدین از اهمیت این موضوع آگاه نباشند و یا بعضاً آن را غیرضروری بدانند. اما لازم است کودک شما در مورد ارزش پول و مدیریت آن بداند. شاید این مسئله زمانی که کودک قبل از سنین مدرسه قرار دارد، آن‎چنان به چشم نیاید اما از زمانی‎که به مدرسه می‌رود، باید یاد بگیرد چگونه پول توجیبی‎های خود را مدیریت کند. سعی کنید مفهوم صرفه‎جویی و پس‌انداز را به او بیاموزید و راه‎های آن را نیز با یکدیگر بررسی کنید. خرید قلک و آموزش اهمیت آن، مخصوصاً برای کودکان زیر سنین مدرسه بسیار تأثیرگذار است.

• احترام‎گذاشتن را به فرزندان آموزش دهید

احترام به والدین، بزرگترها و افراد مختلف، احترام به قوانین اجتماعی، ارزش قائل شدن برای طبیعت حیوانات و محیط اطراف از ضروریات شیوه درست فرزند پروری برای کودکان و نوجوانان است. با فرزندتان در این مورد صحبت کنید. از کتاب و داستان برای آموزش این مسائل استفاده کنید. کودک را برای انجام رفتارهای مناسب در این زمینه تشویق کنید و از همه مهم‌تر، برخورد مناسب را با رفتار خود به آن‎ها نشان دهید.

• الگوی خوبی باشیم

حقیقت این است که فرزندان در نهایت بازتاب رفتار والدین خود هستند. اگر می‌خواهیم کودک شادی داشته باشیم، باید ابتدا خودمان این احساس را تجربه کنیم. اگر معتقدیم فرزندمان باید به قوانین اجتماعی احترام بگذارد، نباید خودمان آن را زیر پا بگذاریم. اگر قرار است فرزند کتاب‌خوان تربیت کنیم، تا زمانی که او والدینش را کتاب به دست نبیند از دیگر اقدامات نتیجه مناسبی نخواهیم گرفت. پس بهتر است با اهمیت به سلامت روح و روان خود و اصلاح رفتارهای غلط، الگوی مناسبی برای فرزندان‌مان باشیم.

آنچه گفته شد، تنها بخشی از دنیای وسیع فرزند پروری صحیح است و نه همه آن. به دلیل اهمیت این موضوع همه ساله کتاب‌ها و مقالات مختلفی در این زمینه به چاپ می‌رسد و دوره‌های آموزشی و سخنرانی‌های زیادی برگزار می‌شود تا بلکه بتوان با تربیت فرزندان شخصیت آن‌ها را رقم زد.

مجموعه استاداپ در راستای تأمین نیازهای آموزشی شما این بار تصمیم گرفته است تا با برگزاری دوره مجازی فرزند پروری در اپلیکیشن خود به کمک شما بیاید. این مجموعه آموزش‌ها برای همه والدین و مربیانی تدوین شده است که از روش‌های قدیمی و غیرمؤثر تربیت فرزند خسته شده‌اند و قصد دارند با مفهوم حقیقی تربیت آشنا بشوند و با نگاهی نو بستری را برای شکوفایی استعدادهای فرزندان‌شان فراهم کنند.

این دوره با همکاری مرکز مشاوره و روانشناختی گلستان زندگی و با تدریس روانشناس کودک، دکتر فروزان ایراندوست هم اکنون در اپلیکیشن استاد اپ قابل دسترسی است. کافی است برنامه استاد اپ را از سایت و یا اپ استورهای کافه بازار و گوگل پلی و یا مستقیماً از سایت استاد اپ دانلود کرده تا بتوانید از دوره‌های شیوه درست فرزند پروری در هر کجا و هر زمان استفاده کنید. فراموش نکنید استاد اپ جهت رفاه کاربران و تصمیم‌گیری بهتر آنها برای تهیه کل محتوای آموزشی، جلسه اول را به صورت رایگان در اختیار شما قرار داده است